Değerlerin Öğretiminde Temel Süreç ve İlkeler

Değerlerin öğrenilmesi, gelenekçi eğitim süreçlerinde daha ziyade rol öğrenme şeklinde bir sosyal öğren­medir. Herkesin toplum içerisinde konumu, sorumlu­lukları ve cinsiyeti ile ilgili çeşitli rolleri vardır. Bu roller, insanlara neler yapması, nelere kıymet vermesi ve neler düşünmesi gerektiği ile ilgili bilgiler verir. Örne­ğin bir erkekte cesaret, azim, sebat, soğukkanlılık gibi vasıflar toplum desteği de sağlandığı takdirde […]

Değerlerin öğrenilmesi, gelenekçi eğitim süreçlerinde daha ziyade rol öğrenme şeklinde bir sosyal öğren­medir. Herkesin toplum içerisinde konumu, sorumlu­lukları ve cinsiyeti ile ilgili çeşitli rolleri vardır. Bu roller, insanlara neler yapması, nelere kıymet vermesi ve neler düşünmesi gerektiği ile ilgili bilgiler verir.

Örne­ğin bir erkekte cesaret, azim, sebat, soğukkanlılık gibi vasıflar toplum desteği de sağlandığı takdirde değere dönüşür ve bir süre sonra kişi bu değerler çerçeve­sinde eylemlerini ayarlamaya ve yaşantısını organize etmeye çalışır. Ancak bu toplumsal destek zayıflayın­ca, kişi olumsuz yaşantılar geçirince bu değerler değişmeye ve bozulmaya çalışır. Bu nedenle değerler eğitiminin temeline özgürlüğün oturtulması, kişilerin değerler oluşturma ve bunları içselleştirme sürecinde sorgulayarak, tartışarak, eleştirerek hareket etmesi gerekir. Çünkü kimse bir kişiye bir değeri benimseme­si ve içselleştirmesi yönünde zorlama, kendi değerle­rini kabullendirme gibi bir yaklaşımla sonuç alamaz. Kişilerin değerleri içselleştirmesi, istekli olmasını ge­rektirir. Bu bağlamda, değerlerin eğitiminde dört genel süreç­ten bahsedilebilir. Bunlar:

1. Akıl yürütme ve mantığı teşvik etme: Değerle­rin öğretilmesi sürecinde öncelikle değerler öğren­ciye takdim edilir, sonrasında öğrenci bu değerle­rin yaşam normlarına ve kişisel tercihlerine uygun olup olmadığını değerlendirir. Bu yönde bir analiz yapıldıktan sonra öğrenci kendisine sunulan de­ğerler yaşamına uygunluk gösteriyorsa o değeri kabul eder.
   
2. Empati geliştirme: Empati; kişinin objektifliğini koruyarak karşısındaki kişi ya da kişilerin duygu ve düşüncelerini anlaması, olaylara karşısındaki kişi ya da kişilerin gözünden bakabilmesi olarak ifade edilmektedir. Empati, değerlerin kazanılma­sında önemli bir kavramdır. Çünkü kişinin değer­leri anlaması, kabullenmesi ve içselleştirebilmesi için başkalarını hissetmesi ve önemsemesi ge­rekir. Değerler eğitimi, kişinin yalnızca kendisine odaklanmaması, başkalarını da gözetmesini ge­rektirir. Bu nedenle öğrencilere empatik beceriler kazandırmak gerekmektedir. Empati, eğitim süre­cinde kazandırabilecek bir beceri olup çeşitli et­kinlikler yoluyla bu sürecin desteklenmesi, öğren­cilerin olumlu davranışlarının pekiştirilmesi yararlı olacaktır.
   
3. Benlik saygısı (Öz saygı) geliştirme: Benlik, ki­şinin kendini algılama ve değerlendirme biçimini ifade eder. Bu bağlamda kişilerin yaşamdaki verimi, başarısı ve mutluluğunda kendisine yönelik gerçekçi ve olumlu bir benlik algısı geliştirmesi çok önemlidir. “Başarabilirim”, “Sahip olduğum özellik­lerden mutluyum”, “Hayattan keyif almak istiyorum” diyen bir kişinin mutlu ve verimli olacağı; “Umudum yok”, “iyi değilim”, “Sahip olduklarımdan memnun değilim”, “Keşke farklı şeyler yapabilseydim” diyen bir kişinin mutsuz ve verimsiz olacağı açıktır.
   
   Kişinin gerçekçi ve olumlu bir benlik algısı geliştir­mesinde etkili olan birçok unsur vardır. Örneğin ai­lenin ve eğitimcilerin çocuğa yaklaşımı kritik öneme sahiptir. Çünkü bir kişinin benlik algısı, başkalarının bireye yönelik görüş ve değerlendirmelerinden çok etkilenir. Öğrencilerin güçlü yönlerini desteklemek ve pekiştirmek, öğrencilerin olumsuz eylemlerinde ve başarısızlıklarında onları rencide etmemek ve uygun bir söylem geliştirmek, olumlu benlik algısı oluştur­mada önemlidir. Bu nedenle çocuğun koşulsuz kabul ve saygı içeren bir ortamda yetişmesi ve eğitilmesi, çocuğun görüş ve düşüncelerine değer verilmesi, okulda ve sınıfta olumlu bir iklimin oluşturulması, ço­cuğun eksik yönlerini geliştirebilmesi için doğru geri bildirimler verilmesi, doğru yönlendirmelerle çocuğun gelişiminin desteklenmesi gibi faktörler benlik saygısı­nın gelişmesinde dikkate alınabilecek unsurlardır.
   
4. İşbirliği geliştirme: İşbirlikçi öğrenme, öğrencile­rin küçük gruplar hâlinde çalışarak ve birbirlerinin öğrenmesine yardım ederek öğrenmeyi gerçekleş­tirme süreci olarak ele alınabilir. (Açıkgöz, 2005) Bu bağlamda öğrencilerin zaman zaman bir araya gelerek çeşitli uygulamaları gerçekleştirmesi, bu süreçte; grup faaliyetlerine katılım, ekip çalışması, yardımlaşma, farklılıklara saygı, fedakârlık, uyum gösterme, sorumluluk üstlenme, güven, sosyal kabul, topluluk karşısında konuşabilme gibi de­ğerlerin kazanılmasına katkı sağlayacaktır. Eğer eğitim süreci bireysel ve yarışmacı olursa kişiler kendilerine odaklı yetişir ve bahsedilen değerleri kazanamaz. Bu nedenle ortak ve temel değerlerin kazandırılması sürecinde birlikteliğin sağlanması, grup faaliyetleri, işbirlikçi öğrenme çok önemlidir.

Gorgoda © 2025