Elleçleme

Elleçleme bir fabrika veya depoda hammadde, proses içi stok veya nihai ürünlerin bütün hareketleriyle ilgilenen geniş bir konudur. Elleçleme faaliyetleri:

• Malzeme boşaltma,
• Mal kabul,
• Seçerek ayırma,
• Teslim-tesellüm,
• Paket açma,
• Bölme,
• İstifleme,
• Yerleştirme,
• Yerini değiştirme,
• Yenileme-eksik tamamlama,
• Toplama,
• Yükleme, v.b. işlemleri kapsamaktadır.

Bir malzeme her hareket ettiğinde veya elleçlendiğinde organizasyona değer katmadan sadece maliyete maruz kaldığından, malzeme yönetiminin ana amacı mümkün olduğu kadar elleçlemeyi ortadan kaldırmaktır. Bu; seyahat mesafesini, darboğazları, envanter düzeylerini, israfa bağlı olarak oluşan kayıpları minimize etme faaliyetlerini içerir. Böylece malzeme yönetimi malzeme akışlarını dikkatli bir şekilde analiz ederek önemli miktarda tasarruf sağlayabilir.

Elleçleme Ekipmanları

Lojistik faaliyetlerde, uluslararası standartların kullanılması önemlidir. Özellikle elleçleme ekipmanlarının standart olması küreselleşme sürecindeki lojistik aktörler için önem taşımaktadır. Standart olması istenen ve elleçlenecek malzemenin miktarına, hareketlerin boyutlarına, mesafesine, fiziksel tesisin karakteristiklerine ve zaman ihtiyacına göre seçilen ekipmanlar şunlardır;

• Palet,
• Forklift,
• Vinç,
• Konveyör,
• Konteyner.

Palet: Taşımayı kolaylaştırmak amacıyla yapılan, yüklerin ünite haline getirilerek tek bir birim halinde taşınmasını sağlayan alçak platformlardır. Paletler indirme ve bindirme işlemlerinin özellikle

forklift gibi araçlar sayesinde daha hızlı olmasını sağlar. Paletler düz, etrafı çevrili ve tekerlekli olmak

üzere üç türlü olabilir.

Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) konteyner paletleri konusunda standart boyutlar kabul etmiştir. Bu paletler ISO paletleri diye de bilinmektedir. ISO paletlerinin boyutları santimetre olarak 80×100, 80×120, 100×120, 120×160 ve 120×180’dir.

Forklift: Elleçleme faaliyetinde kullanılan arka ağırlıklı taşıma ve istifleme aracıdır. Forkliftler genelde yakıt çeşitliliği ve yük kaldırma kapasiteleri farklı olarak dizayn edilmiş olup, (1,45 tondan 90 tona kadar) yükseklikleri 4 metreye kadar çıkan motorlu araçlardır. Ekipman, genellikle palet yardımıyla taşınan malzemeleri taşımak, kaldırmak ve istif etmek için kullanılır ve elleçleme faaliyetlerini kolaylaştırarak, depo faaliyetlerinde elastikiyet sağlamaktadır.

Vinç: Vinç, yükleri kaldırıp bir başka yere aktarmaya yarayan makinelerdir. Bu makinenin en önemli kısmı elle, ya da vitesle verilen bir güçle hareket eden bir çark çemberidir. Bu çember dönerek üzerine sarılı bir ipi ya da kabloyu harekete geçirir. Vinç, ağır cisimleri sadece kaldırmakta değil, aynı zamanda bir yerden alıp başka bir yere nakletmekte de kullanılmaktadır.

Konveyör: Konveyör, yükleri ya da gereçleri havadan ya da yerden taşımaya yarayan ve kapalı devre çalışan sürekli aktarma mekanizmasıdır. Paket halinde ve ambalajlı bir halde bulunan malzemelerin veya paletler üzerindeki yükün, kapalı devre çalışma düzeni ile taşınmasını sağlamaktadır.

Konteyner: Konteyner, milletlerarası kabul edilmiş standart ölçülerde îmâl edilmiş tabanı ahşap, duvarları alüminyum levhalarla kaplı, tavanı çelik saçtan yapılmış, dikey veya yatay olarak yüklerin elleçlenmesini ve ulaştırılmasını sağlayan taşıma kutularıdır.

Elleçleme Yöntemleri

Elleçleme faaliyeti, depo ve benzeri alanlar içinde kısa mesafeli hareketlerin verimli olarak yürütülmesi problemidir. Elleçlemede dört kriter faaliyeti yönlendirmektedir; hareket, zaman, miktar ve hacim.

• Hareket kriteri, malzemelerin depo vb. yerlere girişi, çıkışı ve depo içindeki hareketlerinin verimli bir şekilde yapılmasını ifade etmektedir.
• Zaman kriteri, depo vb. yerlerde malzemelerin doğru ve en kısa vakitte sevk alanına veya bekleyen araçlara taşınabilmesidir.
• Miktar kriteri, depo vb. yerlerde yapılan bütün işlemlerin belirleyicisidir.
• Hacim kriteri, elleçlemede kullanılan raflar, forkliftler, konveyörler gibi bütün teçhizatın verimli planlanmasıdır.

Elleçleme faaliyetinde ürün özellikleri, uygulanacak elleçleme yönteminin en önemli belirleyicilerinden biri olmaktadır. Elleçlenecek malzemenin; yoğunluğu, hava koşullarından etkilenme durumu, büyümeye devam etmesi ve hava alması, bozulma, kimsayal özellikleri yöntemi etkileyecek önemli özelliklerdir.

Malzeme özellikleri gözönünde bulundurularak elleçleme yöntemleri seçilmektedir. Bu yöntemlerden bazıları:

Dock: Dock, endüstriyel bölge veya taşıyıcı terminalindeki yükleme ve boşaltma platformu anlamına gelmektedir. Dock yöntemi ise malzemeler gönderilecekleri noktalara göre; sipariş bazında, farklı ambalajlar içine hazır şekilde depoya gönderilir. Malzemeler depoda en kısa sürede hiçbir detay elleçlemeye tabi tutulmadan sevk edilir. Depo mekânının en ekonomik ve kısa süre ile kullanıldığı yöntemdir.

Flow-Thru: Malzemeler depoya ürün bazlı ambalajlama ile gönderilir. Malzemeler depoda hemen sevkiyat noktalarının ihtiyaçlarına göre paylaştırılarak sevk edilir. Depo mekânda kısa süreli kullanımla beraber taban alana en çok ihtiyaç duyulan yöntemdir.

Put Away: Malzemeler depoya ürün bazlı ambalajlama ile gönderilir. Malzemeler depoda raf adreslerine kaldırılır. Siparişlere göre ürünler istenilen miktarlarda toplanır. Uzun süreli ürün muhafazası söz konusu olduğu için yükseklik kullanım olanakları çok önemlidir.