Eski Mısır’da Bilim

Mısır’da, kâtipler ve yazmayı bilen herkes, bu bilgilerinden ötürü saygın kabul edilirdi. Bir bakıma, Mısırlılar daha sonraları Yunanlılar da olduğu gibi soyut düşünce üretememişti. Onlar, uygulama ve deneyime yatkın kişilerdi. Bilimsel araştırmaları, deneylere dayanarak keşfedilen “gizleri” açıklayan genel matematik kuralları geliştirmekten çok, yeniden kullanmaya elverişli emin ve denenmiş çareler bulmaktan ibaretti. Demek ki, Mısırlılar, dev anıtlarına bakılarak kendilerine yakıştırılan yaygın ve kesin bilgilere rağmen bilim adamından çok teknisyendi. Gerçekte mimarlar rastlantılara göre inşaat boyunca planlarını sık sık değiştirirdi.

Eski Mısırda Uzunluk Ölçüsü
Eski Mısırda Uzunluk Ölçüsü

UZUNLUK ÖLÇÜLERİ
Bürokrat bir toplum olan Mısırlılarda uzunluk ölçüleri temel olarak kadastro memurları, arazi kâtipleri ve tabi ki mimarların kullanımı içindi. Başvuru birimi 52.3 santimetre uzunluğundaki kraliyet cubitiydi. Tutankhamon’un maliye bakanı adına kayıtlı cubit üzerine sık kullanılan alt birimler işaretlenmişti; 1.87 santimetre boyunda 28 parmak ve 4 parmak uzunluğunda 7 hurda (7.47 santimetre). Her parmak, altına ismi yazılan bir tanrının korumasındaydı. Ön yüzünde yer alan parmakların yarısı 1/2’likten, 1/6’lığa kadar kesirlere bölünmüştü.

ZAMAN
Bu astronomik ve dini takvim, yılı üç mevsime böler: Akhet, sel baskını; peret ekim ve hasat zamanı; şemu sıcak ve kurak mevsim. Her mevsim “ay I”, “ay II” vb. gibi adlandırılan dört ayı kapsardı. Her ayın altındaki kişilikler bu dönemde gökyüzünde görülen yıldız ve gezegenleri temsil ederdi. Yıl, tablonun ortasından, ilk ay olan akhetin ilk gününden başlardı. Sandaldaki tanrıça o sabah doğuda ortaya çıkan Sothis (Sirius) yıldızıdır. Sothis’in altında tüm yıl boyunca görülebilen kuzey takımyıldızları gösterilmiştir.

ZİHİN HESABI
Büyük şantiyelerde levazım işlerini yürüten levaz örgütünde çalışmak, papirüs üzerine yazılmış bu problemin de işaret ettiği gibi iyi bir pratik matematik bilgisini gerektiriyordu: “100 ekmeğin biri denizci, diğeri ustabaşı, bir diğeri de bekçi olmak üzere 10 adam arasında denizci, ustabaşı ve bekçinin, diğerlerinin aldığının iki katım alacak şekilde bölüştürülmesi. Önce paylar toplanır: 13; 100 ekmek 13’e bölünür. Sonuç: Her bir işçi 7 2/3 + 1/39 ekmek, denizci, ustabaşı ve bekçi bunun iki katını alır.” Mısırlılar 2’ler dışında çarpım tablosunu kullanmazdı. Örneğin 7×12 işlemini yaparken 7=4 + 2+1 olarak düşünür ve sonucu (4x 12) + (2 x 12) +12 = 48 + 24+12 = 84 yoluyla bulurlardı. Mısırlılar özellikle payı 1 olan kesirleri çok sık kullanırdı.

Eski Mısır da bazı ölçüler
Eski Mısır da bazı ölçüler

TIP
Papirüslerdeki tıp metinlerinden öğrendiklerimize göre doktorlar hastalığın sebeplerini aramaktan (ok, denenmiş yöntemler uyguluyordu. “Kellerin saçını çıkarmak için reçete” gibi bazı yöntemler, şarlatanların ilaçlarına benzerken veya büyüden faydalanırken, örneğin öksürüğe karşı buğu yapılması gibi bazı yöntemler ise daha ciddiydi: “Tiam bitkisinin 1/32’si ince ince kıyılarak ateşte kaynatılır. Buhar bir gün boyunca bir kamışla yutulur.” Kemik cerrahisi üzerine bu papirüs bilgileri ve mükemmel bir yöntemi ortaya çıkarır. Kral Coser’in hizmetindeki bilgin Imhotep ölümünden asırlar sonra Tıp Tanrısı olarak ululandı.

AĞIRLIK ÖLÇÜSÜ
Uzun süre, “deben” adı verilen 90 gram ağırlığındaki ölçü kullanıldı: Bu ölçüden, kefeli teraziyle yapılan tartılarda faydalanılıyordu.

ZAMAN ÖLÇÜSÜ
Kiepsydre veya su saati güneş batarken suyla doldurulurdu. Çanağın altına yerleştirilen küçük bir delik sayesinde su yavaşça dökülürdü. Su seviyesi çanağın içindeki ilk işarete geldiğinde gecenin ikinci saati başlamış olurdu. On iki derece işareti aylara göre eşitsizlik gösteren gecelerin uzunluğuna denk düşerdi. Gnomon, gün boyunca saati gösterirdi. Basit bir çubuğun gölgesi, derecelendirilmiş düzlem üzerinde ilerlerdi. Aleti düz bir satıh üzerine yerleştirmek yeterliydi.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir