Kelebek

Pul kanatlılar (Lepidoptera) takımından yüz bini aşkın böcek türünün ortak adı. Kelebekler, yumurta, lârva, pupa ve erişkin evrelerinden geçen böceklerdir. Ergin kelebeklerin vücutları üç bölgeden oluşur. Baş, göğüs ve karın. Baş üzerinde bir çift iyi gelişmiş bileşik göz bulunur. Bunların dibinden çıkan bir çift anten koku organlarıdır. Antenin sap kısmı çok parçalıdır. Anten gittikçe kalınlaşarak ucu tıpkı bir topuz hâlini alır. Başın alt kısmında kelebeğin ağız bölgesi bulunur. Ağızları bir emme hortumu ve bunun iki yanında tüy ve pullarla kaplıdır. Kelebekler yalnızca sıvı besinle, çiçek öz suyuyla beslenirler. Göğüs bölgesi de üç parçadan oluşur. Her parçadan bir çift bacak çıkar. Kelebekler iki çift zarsı yapıda kanada sahiptir. Kanatlar alt ve üst yüzünde çeşitli renklenme ve desenleri oluşturan özel sıralanışlı pullarla kaplıdır. Ön kanatlar genellikle üçgen biçimindedir. Arka kanatlarsa genellikle ovaldir ve bazı türlerde arkada bir ya da iki adet kuyruk biçiminde uzantı bulunur. Karın, pul ve tüylerle örtülüdür. Karının sonunda anüsle dış eşey organları bulunur.

Kelebek gelişimi sırasında yumurta, lârva ve pupa dönemleri görülür. Yumurta oval ya da küreseldir. Dış kabuğu bazen çeşitli süslemeler taşır. Yumurtada çıkan lârvalara tırtıl denir. Tırtıl, göğüs bölgesinde üç çift gerçek, karın bölgesindeyse dört çift yalancı bacak taşır. Tırtıllar yalnızca belli bitkilerle beslenebilir. Olgunlaşan tırtıl, ördüğü bir koza içinde pupa evresini geçirir. Pupa genellikle toprak üzerinde, bir bitki sapına bağlı olarak gelişir. Bu sırada pupa içinde kelebek olgunlaşır. Bir süre sonra pupa çatlar, ıslak bir ortamda pupanın içinden kısa kanatlı bir kelebek çıkar. Kelebek uygun bir yere tutunarak birkaç dakika içinde kısa ve ıslak kanatlarını şişirerek kurutur, uçabilecek hâle getirir.

Kelebekler yaşamları boyunca nektar taşıyan çiçekler arasında uçuşur ve beslenirler. Yaşamları için gerekli enerjinin büyük bölümü tırtıl döneminde beslendiği bitkilerden sağlanır. Tırtılları belirli bir besin bitkisine bağımlı olduğundan, türlerin yayılımı belli yaşam bölgelerine ve coğrafyaya bağımlıdır. Bu nedenle stepte yaşayan türler ormandakilere, ovada yaşayanlar yüksek dağlarda bulunan türlere benzemez. Yine kelebeklerin türleri ülkeden ülkeye, kıt’adan kıt’aya farklılık gösterir. Bazıları geniş bir bölgeye yayılırken bazılarıysa yalnızca küçük bir coğrafi alanda bulunur. Bazı kelebekler düzenli biçimde göç ederler. Göç bazen kıt’alar arası uzaklıklarda gerçekleşir. Kelebekler ayrı eşeylidir. Yani erkek ve dişi ayrı bireyler hâlindedir.