Malatya İli Hakkında Bilgiler

Büyük bölümü Doğu Anadolu bölgesinde, küçük bir bölümü Güneydoğu Anadolu bölgesinde yer alır. Yüz ölçümü 12 313 km2, nüfusu 853 658 kişi (2000), il plâka kodu 44’tür. İlçeleri; Merkez, Akçadağ, Arapkir, Arguvan, Battalgazi, Darende, Doğanşehir, Doğanyol, Hekimhan, Kale, Kuluncak, Pötürge, Yazıhan ve Yeşilyurt’tur. Malatya ili, doğu kesimi dışında dağlarla kaplıdır. Başlıca dağları Güneydoğu Torosları’na bağlı […]

Büyük bölümü Doğu Anadolu bölgesinde, küçük bir bölümü Güneydoğu Anadolu bölgesinde yer alır. Yüz ölçümü 12 313 km2, nüfusu 853 658 kişi (2000), il plâka kodu 44’tür. İlçeleri; Merkez, Akçadağ, Arapkir, Arguvan, Battalgazi, Darende, Doğanşehir, Doğanyol, Hekimhan, Kale, Kuluncak, Pötürge, Yazıhan ve Yeşilyurt’tur.

Malatya ili, doğu kesimi dışında dağlarla kaplıdır. Başlıca dağları Güneydoğu Torosları’na bağlı olan Malatya Dağları’dır. Doğu ve orta kesiminde geniş bir düzlük yer alır. Bu düzlüğün güney kesimine Malatya Ovası, kuzey kesimine Yazıhan Düzü denir. Malatya ilinde doğan akarsuların tümü Fırat Irmağı aracılığıyla Basra Körfezi’ne dökülür. Fırat Irmağı üzerinde kurulan Karakaya Baraj Gölü, Medik ve Sürgü Baraj Gölleri, en önemli gölleridir. Doğal gölü yoktur. Malatya ilinde yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. Doğal bitki örtüsü zengin olmayan illerimizden birisidir. Dağlık kesimlerde seyrek meşe ormanları vardır. İl topraklarında genellikle bozkır bitki örtüsü egemendir.

İl nüfusunun yarıya yakın bölümü, Malatya ve ilçe merkezlerinde yaşar. Ekonomisi hayvancılık ve sanayiye dayanır. Genellikle koyun ve kıl keçisi yetiştirilir. Ayrıca nitelikli Arap atları da yetiştirilir. Çok küçük alanlarda tarım yapılır. Yetiştirilen başlıca ürünler buğday, şeker pancarı, arpa, patates, kayısı, üzüm, karpuz, kavun, fasulye, domates, elma ve armuttur. Sanayisi oldukça gelişmiştir. En önemli sanayi kuruluşları şeker, sigara, kayısı, süt ürünleri, yem, pamuk, dokuma, hazır giyim, boya, orman ürünleri, tuğla ve kiremit fabrikalarıdır. Ayrıca çok sayıda bakır işleme atölyeleri vardır. Yer altı kaynakları açısından da çok zengindir. En çok çıkarılan madenler boksit, kurşun, çinko ve demirdir. Diğer illere kara, hava ve demir yolu ulaşımı vardır.

Tarihi ilk çağlara kadar dayandığı söylenen il çeşitli dönemlerde, Osmanlı ve Selçuklu sancaklarından biri olmuştu.

Elde bulunan belge ve bulgulara göre bölgede ilk yerleşim M:Ö 7000 yıllarında Caferhöyük’te başlamıştır. (Bu höyük, Karakaya baraj gölü suları altında kalmıştır.) Aslantepe , Değirmentepe , İmamoğlu, Köşkerbaba ve Pirot höyüklerinde yapılan kazılar, burada yerleşimin M.Ö 5000-3000 tarihleri arasında, Genç Kalkolifik ve Eski tunç devirlerinde de devam ettiğini göstermektedir.

M.Ö 1950-1800 yıllar arasında Asur ticaret kolonileri devrinde önemli bir ticaret merkezi olan Malatya, M.Ö 1750 yılında Hitit Krallığı’nın yönetimine girmiştir. M.Ö 1200 yıllarında Hititlerin siyasi varlıklarını kaybetmelerinden sonra, bölgede şehrin adıyla anılan “Melit Krallığı” kurulmuş (M.Ö VII.yy), bu krallığın dağılmasından sonra Malatya sırasıyla Asur,Urartu,Med,Pers, Kapadokya Krallığı, Pontus Krallığı, Roma ve Bizans egemenliğinde kalmıştır.

Türkmen boylarının Anadolu’da başlattıkları fetih hareketleri sonucu, 1057 yılında kısa bir süre Türklerin elinde kalmış fakat Bizanslılar geri almıştır. Daha sonra 1100 yılında Malatya Türk akıncıları tarafından Selçuklular egemenliğine girmiştir.

1399 tarihinde, Yıldırım Beyazıt döneminde Osmanlı topraklarına katılan şehir, Timur istilasından sonra Dulkadiroğluları Beyliği yönetimine girmiştir. En son olarak bir daha istilaya ve düşman saldırılarına uğramamak üzere 1516 yılında Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Malatya’da Osmanlıların yaptığı ilk sayım 1518tarihlidir. Daha sonra 1530’da yapılan sayımda kent nüfusu 7300, 1560’ta ise nüfus 8700’ü bulmuştu. Bunun 1300’ünü Ermeniler oluşturuyordu. Malatya yöresi önceleri Maraş İline bağlı bir liva idi. 1847’deki yeni şekilleşmeyle Harput Eyaletine bağlandı. 1867’deki Vilayet Nizamnamesi ile Malatya Diyarbakır Vilayetine bağlı bir sancak durumuna geldi. Cumhuriyetin kurulmasıyla vilayet haline getirilen Malatya’nın belediyesi de o tarihlerde kurulmuştur. O tarihten sonra her geçen gün biraz daha gelişerek gönümüzde büyük bir şehir durumuna gelmiştir. Mustafa Kemal Atatürk 13 Şubat 1931 ve 14 Kasım 1937’de şehri ziyaret etmiştir.

Malatya Dağları

İl alanının büyük bir bölümü Alp kıvrımlaşması sırasında şekillenen Güneydoğu Toroslarının kolları, ilin güneyini doğu-batı yönünde baştan başa kaplar. Güneyde daha düzenli sıralar oluşturan bu dağlar, Tohma suyu ve Fırat’a katılan çok sayıda akarsular aracılığıyla sıkça parçalanmıştır. İldeki Belli başlı dağlar.

Malatya Dağları: Besni, Adıyaman ve Kahta ile Malatya ovasını doldurur. Yüksek ve çok dalgalı olan Malatya Dağlarında önemli düzlükler yoktur. En önemli doruklar, batıdan doğuya doğru Korudağ (2100m), Karasuya (2424m), Becbel Tepe (2006m), Beydağı (2544m), Kelletepe (2150m), Gayruk Tepe (2306)’dir.

Nurhak Dağları: Akçadağ ilçesinde Sultansuyu ile Kahramanmaraş ili arasında bulunur. Sönmüş Volkanik durumludur. Üzerindeki en önemli yükseltiler Derkent Dağı (2428), Kepez Dağı (2140m) Kuşkaya Tepesi (1922m) Akçadağı (2013 m) dir.

Yama Dağı: Malatya’nın kuzeyindedir. Yüksekliği 1500m’dir. Büyük bir kısmı Sivas ile içerisinde kalır.

Diğer önemli dağlar: Öğle kayası Dağı (2397 m) Kartaltepe (2916), Yetlicek Dağı (2727 m) Karakaya Tepesi (2424m ) Venk ve İzollu Dağlarıdır.

Anadolu’nun öteki dağları gibi, Malatya’daki dağlar bir zamanlar ormanlarla kaplıyken kesilerek ve yakılarak tüketilmiştir. Fakat son zamanlarda “Yeşil Kuşak” adıyla orman yetiştirme çalışmaları yapılmaktadır.

Malatya Fırat Nehri

Keban Barajı’ndan çıkan nehir Malatya’nın Elazığ ile sınırını oluşturacak şekilde güneybatıdan güneydoğuya doğru genişçe bir yay çizerek akar. Önce Kuruçay’ı sonra Tohma suyunu alarak akan Fırat, zaman zaman kollara ayrılarak odacıklar oluşturdu.Bu alan günümüzde Karakaya Baraj Gölü sahası içinde kalmıştır. Fırat nehri, Doğu Anadolu’nun en uzun ve en derin boğazlarından biri olan Kömürhan boğazına girerek akmasına devam edip boğazdan sonra Malatya -Diyarbakır sınırını oluşturmaktadır.

Malatya İklimi

Malatya ilinde genel olarak karasal iklim koşulları geçerlidir. İlde yazlar sıcak ve kurak kışlar soğuk ve çoğu kez kar yağışlı geçmektedir. Doğu, Güneydoğu ve İç Anadolu iklim özelliklerinin görülebildiği ilde denizden yüksek ve uzak olduğundan iklim serttir. Ancak Malatya ovasında içeren çöküntü alanında son yıllarda Karakaya ve diğer baraj göllerinin etkisiyle, iklim yumuşayarak zaman zaman Akdeniz iklimi özelliklerini gösteren bir mikroklima özelliğine sahiptir.

Malatya Jeolojik Yapı

Malatya il alanı, Alp kıvrımlaşması sırasında şekillenmiştir. Daha sonra III. zamanın sonu IV. zamanın başlarında ortaya çıkan tektonik hareketler sırasındaki kırılmalarla kimi kesimleri çökmüş yada yükselmiştir. İl alanında çok şiddetli bir aşınma olmuş, çöküntü alanları alüvyonlarla dolmuştur.

Malatya Kahverengi Orman Toprakları

Bu topraklar kireçle zengin ana madde üzerinde oluşur. Gözenekli ve granüler yapıya sahiptir. Genellikle geniş yapraklı orman örtüsü altında oluşur. Drenajlar iyidir. Bu topraklar Akçadağ ilçesi ile Levent bucağında, Hekimhan’ın güneydoğusunda Pütürge’nin güney ve güneybatısında ayrıca Doğanşehir’in güneybatısında görülmektedir. İldeki toplam alanları 59.961 hektar olup %18’i işlemeli tarıma uygun II.III.IV. sınıf arazilerden oluşmaktadır. Bu toprakların %26’sı mera olarak kullanılmakta %56’sı ise ormanla kaplıdır.

Malatya Kahverengi Topraklar

Çeşitli ana maddelerden oluşur. Profillerinde çok miktarda kalsiyum bulunur. Bu topraklar yazın uzun peryotlar kuru kalır ve bu peryotlar kimyasal ve biyolojik etkinlikler yavaştır. Kahverengi topraklar Darende ile Hekimhan ve Arguvan ile Yazıhan arasında Kuluncak Darende, Arguvan, Arapkir, ve Yeşilyurt çevresinde Akçadağ’ın kuzeyinde ve güneydoğusunda görülmektedir. Malatya’daki toplam alanları, 513. 170 hektar olup bunun %47.7 si toprak işlemeli tarıma uygun I,II,III ve IV. Sınıf arazilerden oluşmakta %46’sı Çayır ve mera olarak kullanılmaktadır.

Malatya Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları

Bu toprak tipi genellikle yaprağını döken orman örtüsü altında oluşur. Malatya’nın güneybatısı ile kuzeybatısında, Arguvan’ın batısında Pütürge çevresinde görülmektedir. Eğimleri genellikle dik ve çok dik derinlikleri sığ ve çok sığdır.Toplam kapladıkları alan 128.370 hektar olup %10′ u işlemeli tarıma uygun II. ,III., IV. sınıf arazilerden oluşmakta %82’si ise ormanla kaplıdır.

Malatya Kireçsiz Kahverengi Topraklar

Bu topraklar genellikle İspendere ve Keferdiz buçakları çevresinde ve Hekimhan ile Yazıhan arasında görülmektedir. Yarıya yakın bir kısmı taşlıdır. Malatya’daki toplam alanları 141. 636 hektar olup işlemeli tarıma uygun olan I.II.III ve IV. Sınıf araziler %12,6’lık bir alan kaplamaktadır. Kireçsiz kahverengi toprakların %84’ü mera olarak kullanılmaktadır.

Malatya Kırmızımsı Kahverengi Topraklar

Rengi hariç hemen hemen diğer bütün özellikleri kahverengi toprakların aynı veya benzeridir.Bu topraklar Akçadağ’ın kuzey, batı ve kuzeybatısında Doğanşehir ve Hekimhan çevresinde, Yeşilyurt ve Doğanşehir arasında bulunmaktadır. Kırmızımsı kahverengi toprakların oranı 212.470 hektar olup bunun %20’si toprak işlemeli tarıma uygundur. %69,1’i mera olarak kullanılmakta %4,9’u orman ve funda ile kaplı bulunmaktadır.

Malatya Kolüvyal Topraklar

Yerçekim, toprak kayması, yüzey akışı ve yan derelerle taşınarak biriken materyaller üzerinde oluşmuş genç topraklardır. Ara sıra taşkına maruz kalsa da eğim ve bünye nedeniyle drenajları iyidir. Tuzluluk ve Asitlik sorunları yoktur. Kolüvyal topraklar Kale, Darende ve Hekimhan çevresinde ve küçük akarsu vadilerinde görülür. Yağışın yeterli olması veya sulanmaları halinde verimleri yüksektir. Toplam alanları 31.201 hektardır.

Malatya Kuruçay

Hekimhan ilçesi yakınlarında bulunan Hasançelebi ve Alacahan arasındaki Zorbaba Dağı’nın eteklerinden çıkar, Karakaya baraj gölüne karışır. Yaz aylarında suyu iyice azaldığından hatta kuruma noktasına geldiğinden Kuruçay adını alır. Bu yüzden bu sudan pek faydalanılmamaktadır. Uzunluğu 67km’dir.

Malatya Platoları

Malatya il alanında platolar çok geniş yer tutar. Özellikle kalker yapılı olan dağlar hızla aşınarak orta ve yüksek platolara dönmüştür. Volkanik hareketler sonucu çıkan lavlar dalgalı yapıyı düzleştirerek geniş düzlüklerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

Güney platoları Malatya dağları üzerine sıralanmışlardır. Bu platolar su bakımından zengindir. En önemlileri Mendol ve Elemendik platolarıdır. Batı platoları güney platolarına göre daha alçak yükseklik de olup, 1500m’nin üzerine çıkmaz. Tohma suyu ve kolları ile oldukça parçalanmış ve oldukça derin vadiler arasında sıralanan platolar genellikle kuru ve çıplaktır. Önemli platolar Büyük Kuruca ve Küçük Kurucadır. Kuzey Platoları Malatya’nın en önemli platolarıdır. Sivas sınırına yakın kesimleri daha geniş ve düzdür. Sarıçicek, Yama , Tabar, Büyükyazı, Akçadağ, Küçük Yazı, Üçpınar, Darende Platoları belli başlılarındandır.

Malatya Nem Ve Sis

Uzun yıllar yapılan ölçümler sonucunda Malatya yöresinin yıllık ortalama nemi %54 civarındadır ve ortalama bahar basıncı 8,4 hpA’dır. Ortalama sisli günler sayısı ise 11 gündür . Havanın çok nemli veya sisli olduğu dönemlerde özellikle kaysılarda monilya yani çil hastalığı görülmektedir. Monilya hastalığı kayısı yetiştiriciliğinin en önemli sorunlarından biridir.

Malatya Yağış

Malatya yöresinde uzun yıllar yağış ortalaması 384,4 mm olarak kaydedilmiştir. Yağışın yıl içerisindeki dağılış Temmuz, Ağustos, Eylül ayları yağış miktarı düşük olmakta diğer aylarda yağış homojen dağılım göstermektedir. Uzun yıllar ortalamasına göre yılın 150 gününde yağış görülmektedir. Bunun 49 günü kar yağışı olarak geçmektedir. Yılın en çok yağışlı geçen ayı Mart ayıdır. Ortalama 52.2 mm yağış görülmektedir. Toplam dolu yağışlı gün sayısı ise 2.1 gündür.

Malatya Rüzgar

Malatya yöresinde hakim rüzgar yönü güneybatı olarak hafif ve orta kuvvette 1.2 m/s saatte 20-25km olarak belirlenmiştir.Yetiştiricilik açısından sorun olan kuvvetli rüzgarlı gün sayısı 65 gün/yıl 10,8-17,1m/s olarak kaydedilmiştir.

Malatya Sıcaklık

Malatya yöresi karasal iklim koşullarına sahip olduğundan yaz ve kışları ekstrem değerler görülebilir. Uzun yıllar yapılan ölçümlere göre yıllık ortalama sıcaklık 13,60C’dir. Yıl içindeki yüksek sıcaklık ortalaması 19.10Cdüşük sıcaklıklar ortalaması ise 8,30C’dir. sıcaklığın en yüksek aylar Temmuz, Ağustos. Bu dönemdeki ortalama sıcaklık 270C’dir. En düşük sıcaklıklar Ocak, Şubat aylarında görülür. Bu ayların sıcaklık ortalamaları 0,80Cdir.1980-2000 yılları arasında 21 yıllık dönem de yapılan ölçümlerde en düşük sıcaklık 13Ocak1993 de -170Colarak ölçülmüş, en yüksek sıcaklık ise 31Ağustos 2000 tarihinde 42,290C olarak ölçülmüştür. Yıl içinde 00C’nin altındaki günler yani don olan günlerin sayısı 70 gündür. -100Caltındaki gün sayısı ise 4 gün olarak belirlenmiştir. Malatya da aynı zamanda meyveciliği de önemli derecede sınırlayan ilk bahar geç donları çok sık görülmektedir. Yaz aylarında ise 300C’nin üzerindeki gün sayısı 90 olarak kaydedilmiştir.

Malatyanın Coğrafi Konumu

Malatya; Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Fırat havzasında yer almaktadır. İli doğuda Elazığ ve Diyarbakır, güneyde Adıyaman, batıda Kahramanmaraş kuzeyde Sivas ve Erzincan illeri ile çevrilidir.

Malatya ilinin yüzölçümü 12.313 km2 olup 350541 ve 390 031 kuzey enlemleri ile 380 191 doğu boylamları arasında kalmakta il merkezi 380 211 kuzey enlemi ile 380 191 doğu boylamının belirlediği noktada bulunur. Deniz seviyesinden yüksekliği 998m’dir.

Gorgoda © 2025