Sir Frank Whittle

Gaz türbininin uçaklarda jet motoru olarak kullanılabileceğini ilk fark eden kişi İngiliz havacı ve mühendis (doğumu 1907) Frank Whittle’dır. Daha küçük bir çocukken model uçaklar uçurmaya çalışan Whittle, Warwickshire’daki Leamington College’da öğrenim gördü. 16 yaşındayken Kraliyet Hava Kuvvetleri’ne (RAF) katıldı. 1926’da Cranwell’deki RAF College’a öğrenci olarak kabul edilen Whittle uçmayı öğrendi ve bir süre sonra usta bir pilot oldu. Cranwell’deyken uçaklarda jet itmesinden yararlanılması konusu üzerinde düşünmeye başladı. O dönemde tüm uçaklar pervaneliydi ve pervaneler öbür motorlu taşıtlardakilere benzeyen pistonlu motorlarla çalıştırılıyordu. Bu tür bir uçakla ulaşılabilecek hız ve yükseklik düzeyi sınırlıydı. Whittle daha etkili bir itme sistemi araştırmaya girişti. Bir gaz türbininin yardımıyla motorun önündeki hava girişinin yakınına yerleştirilmiş bir pervane sisteminin döndürülebileceğini düşündü. İçeri giren hava pervane tarafından sıkıştırılacak ve buradan bir yanma odasına beslenecekti; yanma odasına gazyağı gibi bir sıvı yakıt püskürtülecek ve sıkıştırılmış hava-yakıt karışımı burada yakılacaktı. Sıkıştırılmış hava böylece ısınarak genişleyecek, yanma odasının arkasından dışarı püskürerek türbinin kanatlarına çarpacak ve kanatları döndürecekti. Türbini terk eden sıcak gazlar arkadan güçlü bir jet biçiminde dışarı püskürecek ve böylece Öne doğru bir itme gerçekleşecekti. Whittle ilk gaz türbinli motorun patentini 1930’da aldı. 1934’te Cambridge Üniversitesi’ ne girerek mekanik bilimler öğrenimi gördü. Burada geçirdiği üç yıl boyunca, düşüncelerini uygulamaya koyabilmek için gerekli bilgiyi edindi. Whitle kısa bir süre sonra kendisine mali destek sağlayan bazı arkadaşlarıyla birlikte, motorlarını geliştirmek üzere bir şirket kurdu. Şirketin ürettiği ilk gaz türbinli motor Nisan 1937’de yerde denendi. 1939’da II. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi üzerine İngiliz hükümeti Whittle’ın çalışmalanyla ilgilenmeye başladı ve bunun üzerine özel bir uçak tipi geliştirildi. Whittle motoruyla donatılan ve Gloster E28/39 adı verilen bu uçak 15 Mayıs 1941’de havalandı ve 1944’te RAF’ta hizmete girdi. Ama gaz türbinli jet motorlan alanındaki asıl gelişmeler II. Dünya Savaşı sonrasında gerçekleşti. 1948’de RAF’tan emekli olan Whittle aynı yıl başanlarından ötürü “sir” unvanı aldı. Başka bilim kuruluşlarından ve ABD’den de çeşitli ödüller kazanan Whittle bazı havacılık kuruluşlarında danışman olarak çalıştı. 1977’de Annapolis’teki (Marylarıd) ABD Deniz Kuvvetleri Akademisi’nde araştırma profesörü oldu.