Tanzimat

Osmanlı Devleti’ni ekonomik, siyasal ve toplumsal anlamda Batı’ya göre yeniden düzenlemek amacıyla gerçekleştirilen reformlar. Bu dönem 1839’daki Tanzimat Fermanı’yla başlar I. Meşrutiyet’in ilânına kadar sürer. Osmanlı tarihinde ıslahat ve batılılaşma dönemi( 1839-1876) II. Mahmut’un yeniçeri ocağını kaldırmasından sonra giriştiği yenilik hareketlerinin genel amacı, tüm devlet kurumlarını ve örgütlerini Batılı anlamda modern bir duruma getirmekti. II. Mahmut, hedeflediği yeniliklerin hemen uygulamayı başardı. Ancak bu yenilikler ülkede bir devrim olarak ilân edilmedi. Çünkü II. Mahmut yenilik hareketlerinin gerekliliğine inanmış bir kadroya sahip değildi. Bu nedenle Tanzimat yeniliklerinin bir fermanla ilân edilmesi, II. Mahmut’un ölümünden sonra yerine geçen, oğlu Abdülmecit tarafından gerçekleştirildi. Bu ferman Gülhane Parkı’nda 3 Kasım 1839 tarihinde halka okundu. Bu nedenle bu fermanın diğer adı da; “Gülhane Hattı Hümayanu”dur.

Tanzimat, sonuçları nedeniyle Osmanlı Devleti için yeni bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Islahat Fermanı ve Meşrutiyetin ilânı, aslında Tanzimat döneminin doğal sonucu olarak nitelendirilir. Tanzimat Fermanı Osmanlı hükümdarının sınırsız yetkilerini yasal bir güçle sınırlıyordu. Tanzimat’la Osmanlı’ya giren Batı kaynaklı hukuki, yönetsel ve sosyal düzenlemeler, var olan yapının yerini almamış, onunla birlikte yaşatılmıştır. Yani bir yandan Osmanlı hukuku korunurken, öte yandan Batı hukuku işletilmeye çalışılmıştı. Bu nedenle, özellikle Meşrutiyet’te daha çok hissedilen yönetsel ve hukuki ikilik, bu sistemin bir tarafına karşı çıkanların tartışmalarına zemin hazırladı. Sonuçta Osmanlı Devleti’ni kurtarmak isteyen aydınlar arasında, Osmanlıcılık, İslâmcılık, Türkçülük ve Batıcılık gibi fikir akımlarının ortaya çıkması, bu tartışmaların bir ürünü olarak değerlendirilebilir. Tanzimat döneminde birçok yenilik yapıldı, ancak diğer devletlerin Osmanlıların iç işlerine karışmalarının önüne geçilemedi ve çöküntü önlenemedi.