Yanıklarda İlkyardım

Yanık Nedir?Yanık; termal(ısı), kimyasal, elektrik veya radyoaktif etkenlerle dokuların hasara uğramasına denir. Kaç Çeşit Yanık Vardır?Fiziksel Yanıklar: Isı ile oluşan, Elektrik nedeniyle oluşan, Işın ile oluşan, Sürtünme ile oluşan, Donma sonucu oluşan yanıklar.Kimyasal Yanıklar: Asit ve alkali maddelerle oluşan yanıklar. Yanığın Ciddiyetini Belirleyen Faktörler Nelerdir?Derinlik, Yaygınlık, Bölge, Enfeksiyon riski, Yaş, Solunum yoluyla görülen zarar, Önceden […]

Yanık Nedir?
Yanık; termal(ısı), kimyasal, elektrik veya radyoaktif etkenlerle dokuların hasara uğramasına denir.

Kaç Çeşit Yanık Vardır?
Fiziksel Yanıklar: Isı ile oluşan, Elektrik nedeniyle oluşan, Işın ile oluşan, Sürtünme ile oluşan, Donma sonucu oluşan yanıklar.
Kimyasal Yanıklar: Asit ve alkali maddelerle oluşan yanıklar.

Yanığın Ciddiyetini Belirleyen Faktörler Nelerdir?
Derinlik, Yaygınlık, Bölge, Enfeksiyon riski, Yaş, Solunum yoluyla görülen zarar, Önceden var olan hastalıklar.

Yanıklar Nasıl Derecelendirilir?
I. Derece Yanık: Derinin üst tabakası yanmıştır. Deri kırmızı ve kuru olup ağrılıdır, iz kalmaz.
II. Derece Yanık: Kızarıklık ve içi su dolu kabarcıklar vardır. Enfeksiyon yönünden risklidir, iz kalır.
III. Derece Yanık: Derinin tüm tabakaları yanmıştır. Deri kahverengi veya beyaz bir renk almıştır. Sinirler etkilendiği için ağrı yoktur.

Yanığın Vücuttaki Olumsuz Etkileri Nelerdir?
Yanık, derinliği, yaygınlığı ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak dokularda işleyiş bozukluğuna yol açar. Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir. Enfeksiyon riski vardır.

Isı İle Oluşan Yanıklarda İlkyardım İşlemleri Nedir?
Kişi hala yanıyorsa paniğe engel olunur, koşması engellenir,
Hasta/yaralının üzerine su dökülür veya bir örtü ile üzeri kapatılır ve yuvarlanması sağlanır,
Yaşam belirtileri değerlendirilir
Solunum yolunun etkilenip etkilenmediği kontrol edilir,
Yanık bölge en az 20 dakika soğuk su altında tutulur (yanık yüzeyi büyükse ısı kaybı çok olacağından önerilmez),
Ödem oluşabileceği düşünülerek yüzük, bilezik, saat gibi eşyalar çıkarılır,
Yanmış alandaki deriler kaldırılmadan giysiler çıkarılır.(Takılan yerler varsa kesilir)
Hijyen kurallarına dikkat edilir,
Su toplamış yerler patlatılmaz,
Yanık üzerine ilaç ya da yanık merhemi gibi maddeler de sürülmemelidir,
Yanık üzeri temiz bir bezle örtülür,
Hasta/yaralı battaniye ile örtülür,
Yanık bölgeler birlikte bandaj yapılmamalıdır (yapışmaması için)
Yanık geniş ve sağlık kuruluşu uzaksa hasta/yaralının bilinci yerinde ve kusması yoksa ağızdan sıvı verilerek sıvı kaybı önlenir.(1 litre su- 1 litre kaşığı karbonat- 1 çay kaşığı tuz karışımı) Tıbbi yardım istenir (112).

Kimyasal Yanıklarda İlkyardım Nasıl Olmalıdır?
Kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir,
Giysiler çıkarılarak kişi bol (tazyiksiz) suyla, en az 15-20 dakika yumuşak bir şekilde yıkanmalıdır,
Yanık alan kuru temiz bezle kapatılmalıdır,
Hasta/yaralı örtülmelidir,
Tıbbi yardım istenmelidir (112).

Elektrik Yanıklarında İlkyardım Nasıl Olmalıdır?
Soğukkanlı ve sakin olunmalıdır,
Hasta/yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilmelidir. Akımı kesme imkanı yoksa tahta çubuk gibi iletken olmayan bir malzemeyle elektrik teması kesilmelidir,
Hasta/yaralının yaşam belirtileri değerlendirilmelidir
Hasta/yaralıya kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir,
Hasta/yaralı hareket ettirilmemelidir,
Hasar gören bölgenin üzeri temiz bir bezle örtülmelidir,
Tıbbi yardım istenmelidir (112).

Sıcak Çarpması
Yüksek derece ısı ve nem sonucu vücut ısısının ayarlanamamasına bağlı olarak ortaya bazı bozukluklar çıkar.

Sıcak çarpmasının belirtileri nelerdir?
Adale krampları,
Güçsüzlük, yorgunluk,
Baş dönmesi,
Davranış bozukluğu,
Solgun ve sıcak deri,
Bol terleme (daha sonra azalır),
Mide krampları (kusma, bulantı)
Bilinç kaybı, hayal görme,
Hızlı nabız.

Sıcak Çarpmasında İlkyardım Nasıl Olmalıdır?
Hasta serin ve havadar bir yere alınır,
Giysiler çıkarılır,
Sırt üstü yatırılarak ayaklar 30 cm yukarı kaldırılır,
Bilinci açıksa ve bulantı yoksa su ve tuz kaybını gidermek için 1 litre su – 1 çay kaşığı karbonat – 1 çay kaşığı tuz karışımı içirilir.

Sıcak Çarpmasında Risk Grupları
Özel bir risk grubu bulunmamakla beraber, diğer hastalık ya da yaralanmalar için hassas olan kişiler, sıcaktan da diğer kişilere göre daha çok etkilenirler. Bu kişiler;
Kalp ve tansiyon hastaları,
Şeker (diyabet) hastaları,
Kanser hastaları,
Normal kilosunun çok altında ve çok üzerinde olanlar,
Psikolojik ya da psikiyatrik rahatsızlığı olanlar,
Böbrek hastaları,
65 yaş üzeri kişiler,
5 yaş altı çocuklar,
Hamileler,
Sürekli ve bilinçsiz diyet uygulayanlar,
Yeterli miktarda su içmeyenler.

Sıcak Çarpmasından Korunmak İçin Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?
Şapka, güneş gözlüğü ve şemsiye gibi güneş ışığından koruyacak aksesuarlar kullanılmalıdır,
Mevsim şartlarına uygun, terletmeyen, açık renkli ve hafif giysiler giyilmelidir,
Bol miktarda sıvı tüketilmelidir,
Vücut temiz tutulmalıdır,
Her öğünde yeteri miktarda gıda alınmalıdır,
Gereksiz ve bilinçsiz ilaç kullanılmamalıdır,
Direk güneş ışığında kalınmamalıdır,
Kapalı mekânların düzenli aralıklarla havalandırılmasına özen gösterilmelidir.

Donma
Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dolayısıyla bölgenin beslenememesi ile dokularda dokuda hasar oluşur. Donuklar şu şekilde derecelendirilir.

Birinci Derece: En hafif şeklidir. Erken müdahale edilirse hızla iyileşir.
Deride solukluk ve soğukluk hissi olur,
Uyuşukluk ve halsizlik görülür,
Daha sonra kızarıklık ve iğnelenme hissi oluşur.

İkinci Derece: Soğuğa maruziyetin sürekli olması ile belirtiler belirginleşir.
Zarar gören bölgede gerginlik hissi olur,
Şişlik, ağrı ve içi su dolu kabarcıklar (bül) meydana gelir,
Su toplanması iyileşirken siyah kabuklara dönüşür.

Üçüncü Derece: Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır.
Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur.

Donmada İlkyardım Nasıl Olmalıdır?
Hasta/yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir,
Sakinleştirilir, hareketsiz istirahata alınır
Kuru giysiler giydirilir,
Kişinin bilinci açıksa sıcak şekerli içecekler verilir,
Su toplamış bölgeler patlatılmaz, bu bölgelerin üstü örtülür,
Yapışmış giysiler çekilmez, ılık ortamda donukluk çözüldükten sonra makasla kesilerek çıkarılır,
Donuk bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır,
El ve ayak doğal pozisyonda tutulur,
Isınma işleminden sonra, hala hissizlik varsa bezle bandaj yapılır
Tıbbi yardım istenir (112).

Gorgoda © 2025