Yıl Nedir?

Dünya’nın Güneş’in çevresindeki her dolanımı 365 günden biraz daha uzun bir zaman alır ve bu zaman uzunluğuna yıl denir. Ama kesin uzunluk bu zamanın nasıl ölçüldüğüne bağlıdır ve bu nedenle birkaç farklı yıl türü vardır. Yıldız yılı, Güneş’in gökyüzünün belirli bir bölgesinden görünürde ayrılıp tekrar aynı bölgeye geri gelmesine kadar geçen zamandır.

Güneş’in tutulum dairesi denen bu daire üzerindeki hareketi elbette görünürdedir; Güneş’in hareket ettiği izlenimini yaratan aslında Dünya’nın Güneş’in çevresinde dolanıyor olmasıdır. Yıldız yılı 365 gün, 6 saat, 9 dakika, 9Vı saniyedir ve iki bahar ılımı arasındaki süre olarak ölçülen Güneş yılından daha uzundur. Mevsimlerdeki düzenli yinelenmeyle beliren Güneş yılı 365 gün, 5 saat, 48 dakika, 46 saniye uzunluğundadır. Güneş yılma dönence yılı da denir. Takvim yılı bir takvimle ölçülen yıldır. Her dört yıldan üçü tam 365 gün, dördüncüsü ise 366 gündür. 366 günlük yıla artıkyıl denir ve bu bir günlük fazlalık (29 Şubat), 365 günlük üç normal yıldan arta kalan saatlerin hesaba katılmasından kaynaklanır. Bugün bütün dünyada resmi amaçlarla kullanılmakta olan Gregoryen takvime göre, 4’e tam olarak bölüne-bilen yıllar artıkyıllardır. (Örneğin 1988 böyle bir yıldı.) Ama 400’e tam bölünmeyen yüzyıl dönümleri artıkyıl sayılmaz. Örneğin 1900, 4’e tam olarak bölünebilmesine karşılık 400’e tam olarak bölünemediği için artıkyıl değildir, ama 2.000 artıkyıl olacaktır.

Yıl uzunluğunu ölçmeyi ilk öğrenenler Eski Mısırlılar’dı. Nil Irmağı’nın taşması ile gökyüzünün en parlak yıldızı olan Akyıldız’ın (Siri-us) gündoğumundan hemen önce doğmasının aynı zamana rastlaması Mısırhlar’ın dikkatini çekmişti. Bunun üzerine, aynı olay bir kez daha yinelenmeden önce geçen günleri saydılar ve bu sürenin 365 gün olduğunu gördüler. Akyıldız, Büyükköpek (Canis Majör) takımyıldızının üyesi olduğu için bu yıldıza göre belirlenen yıl da, bazen köpek anlamındaki Latince canis’ten gelen bir sözcükle canicular yıl (Köpek Yılı) olarak ya da Mısırhlar’ın Akyıldız’a verdikleri ad olan Sothis’ten gelen bir sözcükle Sothic yıl olarak anılır. Uzunluk olarak yıldız yılına eşittir. Bir yılın doğru olarak ölçülebilmesi için astronomi bilmeye gerek vardır; ama, birçok toplumda yılın mevsimlerin yinelenmesine göre belirlenmesi yeterli sayılmıştır. Eski Mısır’da yıl, her biri yaklaşık dört ay olan üç mevsime bölünmüştü. Bugün takvim yılı (Gregoryen takvim yılı) 1 Ocak’ta başlamakta ve 31 Aralık’ta sona ermektedir. Ama dinsel amaçlarla, örneğin Müslümanlar, Museviler ve Hindular’ca hâlâ kullanılmakta olan başka takvimler de vardır. Bunların hepsinde yılbaşı ve başka özel günler Gregoryen takvime göre yıldan yıla değişir. Bu tür günler belli özel kurallara göre belirlenir.