Zengibar Adaları

Yakınındaki Pemba ile birlikte, bir Doğu Afrika ülkesi olan Tanzanya’nın adalar bölümünü oluşturur. Zengibar ve Pemba adaları Tanzanya’nın anakara bölümünden, en dar yeri 36 km olan bir boğazla ayrılmıştır. Zengibar’ın yüzölçümü 1.651 km2, daha küçük olan Pemba’nınki ise 984 km2’dir. Zengibar ve Pemba, Afrika kıtasından koptuğu sanılan iki mercanadadır. Adaların iklimi sıcak ve yağışlıdır. Neredeyse yıl boyu alize rüzgârları eser. Yabanıl yaşamı çok zengin olan Zengibar’da parlak renkli kuşlar, maymun, maki ve kuyruksüren görülür. Zengibar’ın doğusundaki kıraç, çalılık bölgelerde az sayıda pars yaşar. Piton ve varan adalardaki başlıca sürüngenlerdir.

Zengibar’da çeşitli halklar yerleşmiştir. Bugünkü nüfusun çoğunluğunu, Bantu dilleri arasında yer alan Svahili dilini konuşan Svahi-liler oluşturur. Svahililer Afrikalı yerli grupların ve ülkeye birkaç yüzyıl önce girmiş olan Araplar’ın etnik karışımıdır. Zengibar’da bir dönem yöneticilerin ve toprak sahiplerinin hemen hepsi Arap’tı. Dükkân ve işletmelerin çoğu Hintli ve Pakistanlı tacirlerin elindeydi.

Zengibar Adası’nın batı kıyısında yer alan Zengibar, adaların başlıca kentidir. Mombasa ve Dar es-Selam’ın gelişmesinden sonra Zengibar’ın bir liman olarak önemi azalmıştır.

Zengibar ve Pemba’nın toprakları verimli, iklimi de tropik ürün yetiştirmeye elverişlidir. Başlıca besin kaynaklan pirinç, manyok ve tatlıpatatestir. En önemli ürünü ise herdem yeşil bir ağaççığın tomurcuklarının kurutulmasıyla elde edilerek baharat olarak kullanılan karanfildir.

Her yıl Zengibar ve Pemba’dan binlerce ton karanfil yurtdışına satılmaktadır. Başka önemli bir ürün de hindistancevizinden elde edilen kopradır. Ananas gibi tropik meyveler de bolca yetiştirilir. Zengibarlılar’ın beslenmesinde balığın önemli bir yeri vardır. Nüfusun yaklaşık onda biri balık işleme tesislerinde çalışır.

Tarih
Avrupalılar Hint Okyanusu’na açılmadan çok önceleri, rüzgârlar uygun olduğu zaman Zengibar’a Arabistan ve Hindistan’dan tüccarlar gelirdi. Ummanlı Araplar’ın yönetimi adaya ulaşan ilk Avrupalılar olan Portekizliler’in 1503’teki istilasına kadar sürdü. 200 yıl kadar sonra Araplar yönetimi yeniden ellerine geçirdiler.

Zengibar en parlak dönemini Umman Sultanı Said bin Sultan’ın yönetimi (1806-56) sırasında yaşadı. Karanfil tarımını başlatan Said bin Sultan’ın döneminde köle ticareti de bütün hızıyla sürüyordu. Hatta Zengibar, Doğu Afrika köle ticaretinin başlıca merkezi haline gelmişti. Köle ticareti 1872’ye kadar sürdü.

Zengibar 1861’de Umman’dan ayrılarak bağımsız bir sultanlık oldu. 1890’da İngiltere’ nin koruması altına girdi. Zengibar sultanı 1925’ten sonra hükümdarlığını yalnızca sembolik olarak sürdürdü; asıl yönetim bir İngiliz temsilcinin elindeydi.

Zengibar 1963’te bağımsızlığını yeniden kazanarak İngiliz Uluslar Topluluğu’na üye oldu. 1964’te sultana karşı girişilen bir sol ayaklanmadan sonra tek partili bir cumhuriyet kuruldu. Ardından, kısa süre önce bağımsızlığına kavuşan Tanganika ile birleşerek Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti’ni oluşturdu.

Zengibar Adası’nın nüfusu 270.870 (1978), Pemba Adası’nın nüfusu ise 205.870’tir (1978).