Trompet
Trompet
Trompet, bakır üflemeli bir çalgıdır. Trompetin Eski Mısır’da dinsel törenlerde ya da askeri törenlerde kullanıldığı bilinmektedir. Bilinen en eski trompet Eski Mısır Kralı Tutanhamon’un mezarında bulunmuş olandır. Günümüzde kullanılan modern trompetin gövdesi silindir biçiminde bir borudan oluşur. Uca doğru genişleyerek çan biçiminde bir kalakla son bulur. Fincan biçiminde bir ağızlığı vardır. Gövde üzerindeki kıvrımlı boruları açıp kapamaya yarayan bir piston düzeneği vardır. Trompetin sesi borazan ya da kornodan daha görkemli ve etkileyicidir. Bu yüzden, yüzyıllardan beri savaşlarda, törenlerde ve orkestralarda yaygın olarak kullanılmıştır. Öbür üflemeli çalgılar gibi trompet de ağızlık bölümünden hava üflenerek çalınır. Üflenen havanın borunun içindeki hava sütununu titrestirmesiyle ses elde edilir. Hava üflenirken dudaklar ağızlığa sıkıca yapıştırılır. Dudaklar gevşek tutulduğunda borunun içindeki havanın tümü titreştiğinden en pes (kalın) sesler, dudaklar gerilerek üflendiğinde hava sütununun yalnızca bazı bölümleri titreştiğinden en yüksek sesler, yani doğal armonikler (kısmi sesler) olarak bilinen tiz sesler elde edilir. Her borunun uzunluğuna göre değişen, kendine özgü doğal armonikleri vardır. Bu bakımdan, yalnızca dudak gerginliği değiştirilerek istenen sesler elde edilebilir. Ne var ki, doğal armoniklerin yalnızca bir ya da iki ses perdesinden oluşan dar bir ses aralığı vardır. Modern trompetlerdeki piston düzeneği boruları istenilen biçimde açıp kapayarak pes seslere ulaşmayı sağlar. Modern orkestralarda, genellikle iki ya da üç trompet kullanılır. Trompet, öbür bakır üflemeli çalgılara göre daha hızlı çalınabilen, kıvrak sesli bir çalgıdır. 15. yüzyıldan önce kullanılan trompetin piston düzeneği yoktu. Bu basit çalgı yalnızca doğal armonikler dizisınırı notalarını çıkarabiliyordu. Fransa’nın doğusundaki Burgonya’ da, trombonla aynı ilkelere dayanan sürgülü trompet geliştirildi. 17. yüzyılda İngiltere’de, daha değişik bir sürgü düzeneği olan basit trompet kullanıldı. Trompetin orkestrada yer alması 17. yüzyıl başlarında gerçekleşti. 17. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar genellikle, gövdesinde kangal olarak bilinen ek boruları olan doğal trompet kullanıldı. Bugün kullanılan üç pistonlu trompet ilk olarak 1820’lerde yapıldı ve yaygın biçimde kullanılmaya başlandı. Orkestra müziğinde en çok Si bemol trompet kullanılır. Trompetin öteki çeşitleri pes sesli Fa (Rus müziğinde kullanılan bir kontralto trompet), pes sesli Do (Wagner’in Nibelungen Halkası adlı opera dizisinde kullanılan kalın sesli bas trompet), Re (düz bir borudan oluşan ve Bach trompeti olarak da bilinen pikolo trompet), tiz sesli Fa (Bach’ın müziğinde kullanılan bir trompet) ve Stravinski Ravel’in bazı bestelerinde kullandıkları tiz sesli Re trompettir. Trompetin ses tonu, kalak bölümünün içine surdin adı verilen bir ses kısıcı yerleştirilerek değiştirilebilir. Surdin karton, elyaf, keçe ya da metalden yapılmış, koni biçiminde bir tür kapaktır. 1820’lerin sonlarında Paris’te geliştirilen kornetin görünüşü Si bemol trompete benzer. Trompetle aynı ses perdesine sahip olmakla birlikte ses rengi daha yumuşaktır. Fincan biçiminde bir ağızlığı vardır. Gövdesi trompetten daha kısadır ve uca doğru genişler. Kornet daha çok askeri bandolarda ve caz topluluklarında kullanılır. Sesi opera yapılarındaki soprano ve mezzosoprano sesler için çok elverişli olan bir çalgıdır.