Endüstride Kullanılan Değişik Sertlik Ölçme Yöntemleri
Şimdiye kadar incelenen sertlik ölçme yöntemleri laboratuar tipi olup, statik sertlik ölçme yöntemleri diye adlandırılırlar. Bu yöntemlerde, özel numunelerin hazırlanması gerekir. Endüstride sertlik ölçmelerinin daha seri ve daha hızlı yapılması istenir. Bazı hallerde de ya parçadan numune çıkarma imkanı yoktur veya sertliğin çok büyük parçalar üzerinde ölçülmesi gerekir. Bu tipteki sertlik ölçmelerini gerçekleştirebilmek için endüstri tipi cihazlar geliştirilmiştir.
Endüstri tipi sertlik ölçme yöntemleri genellikle dinamik sertlik ölçme yöntemleri diye tanımlanırlar. Bu mantıkla çalışan cihazları çalışma prensibine göre iki ana grupta incelemek mümkündür.
- Darbe etkisi ile sertlik ölçen cihazlar
- Sıçrama miktarı ile sertlik ölçen cihazlar
Birinci grupta; Brinell deneyine benzer bir yol izlenip Brinell değerleri hesaplanır. Ancak burada kuvvet darbe şeklinde uygulanır. Batıcı uç genellikle çelik bir bilya olup, darbenin etkisi ile numune yüzeyinde bir iz bırakır. İz çapı 0,1 mm hassasiyetle ölçülerek önceden hazırlanmış eğri veya tablolar yardımı ile Statik Brinell sertlik değerlerine geçilir. Statik Brinell sertlik değerlerine geçebilmek için her cihaza ait çevrim eğrileri veya tabloları önceden deneysel olarak hazırlanır. Bu yöntemle genellikle 400 Brinell’in altındaki sertlikler ölçülebilir. Bu gruptaki cihazların en tanınmışı ve en yaygın kullanılan, Poldi çekiçli sertlik ölçme cihazıdır.
İkinci grupta ise numune üzerine belirli bir yükseklikten düşürülen küçük bir ağırlık, numune yüzeyinde daha çok elastik bir deformasyon yaparak geriye sıçramaktadır. Sıçrama miktarı, düşen cismin numuneye çarpmasından sonraki elastik enerji miktarı ile orantılı olup, sertlik ölçmede ölçüt olarak kullanılmaktadır. Bu açıklamalar sonucunda, yumuşak malzemelerde sıçrama daha az, sert malzemelerde sıçrama daha fazla olacaktır. Bu cihazlarda batıcı uç olarak su verilmiş çelik bilya kullanılır. Bilyalar düşdükleri yüksekliğin alt yüzeyine tutturulur. Sıçrama miktarını kolaylıkla ölçmek için gösterge üzerinde hareket edebilen seyyar ibreden faydalanılır. Sıçrama miktarına göre sertlik ölçen cihazlar içinde en çok tanınan ve yaygın olarak kullanılan, Shore Skleroskobu’dur. Bu tip cihazların en önemli avantajı iz bırakmadan sertlik ölçme imkânını ve çok geniş bir yüzeyde sertlik dağılımını ölçebilme kolaylığını sağlamasıdır.
Endüstriyel uygulamalarda taşınabilir sertlik ölçüm cihazlarıda kullanılarak daha seri ve yerinde sertlik ölçümü yapılabilmektedir.
ÇEKME DENEYİ, ÇENTİK DARBE DENEYİ, YORULMA DENEYİ, METALOGRAFİK DENEY